Đức Tân Giáo Hoàng Leo XIV

ĐỨC GIÁO HOÀNG LEO XIV: BƯỚC NGOẶT LỊCH SỬ VÀ NHỮNG THÁCH THỨC CHO GIÁO HỘI CÔNG GIÁO ROMA

Ngày 8/5/2025, Giáo hội Công giáo Roma đã bước vào một kỷ nguyên mới khi Hồng y Robert Francis Prevost, người Mỹ, được bầu làm Giáo hoàng thứ 267 với tông hiệu Leo XIV. Sự kiện này không chỉ gây tiếng vang lớn trong cộng đồng Công giáo toàn cầu mà còn phản ánh những chuyển động sâu sắc về địa lý, văn hóa và định hướng của Giáo hội trong thế kỷ XXI. Việc lựa chọn Leo XIV là kết quả của một mật nghị lịch sử, đồng thời đặt ra nhiều kỳ vọng lẫn thách thức mới cho vị tân giáo hoàng.

Những con số ấn tượng trong mật nghị lịch sử

Mật nghị bầu Giáo hoàng Leo XIV đã ghi nhận nhiều con số kỷ lục và thể hiện rõ tính toàn cầu hóa của Giáo hội hiện đại:

133 hồng y cử tri dưới 80 tuổi tham gia bỏ phiếu tại Nhà nguyện Sistine, đến từ 70 quốc gia – con số cao nhất trong lịch sử các mật nghị.

Tổng số hồng y trên toàn cầu là 252, nhưng chỉ những người dưới 80 tuổi mới đủ điều kiện tham gia mật nghị. Trong số 135 hồng y đủ tuổi, có 2 vị không thể tham dự vì lý do sức khỏe. Để được bầu làm Giáo hoàng, một ứng viên phải đạt tối thiểu 2/3 số phiếu, tức ít nhất 89 phiếu trong tổng số 133 hồng y cử tri.

Mật nghị kéo dài 2 ngày (7-8/5/2025), là một trong những mật nghị ngắn nhất lịch sử hiện đại, với 4 vòng bỏ phiếu.

Thành phần hồng y cử tri rất đa dạng: 16 vị đến từ Bắc Mỹ (trong đó 10 từ Mỹ), 17 từ Nam Mỹ, 18 từ châu Phi, 23 từ châu Á, 4 từ châu Đại Dương, phần lớn còn lại đến từ châu Âu.

Những con số này không chỉ phản ánh quy mô và sự đa dạng của Giáo hội, mà còn cho thấy trọng tâm của Công giáo đang ngày càng dịch chuyển khỏi châu Âu truyền thống để hướng đến các châu lục mới nổi.

Một giáo hoàng “đa bản sắc” và những cái “đầu tiên”

Leo XIV là vị giáo hoàng đầu tiên đến từ Hoa Kỳ, cũng là giáo hoàng đầu tiên mang hai quốc tịch Mỹ và Peru, và là người đầu tiên xuất thân từ Dòng Thánh Augustinô. Ngài là giáo hoàng đầu tiên đến từ một quốc gia nói tiếng Anh kể từ thời Adrian IV (thế kỷ XII), và là giáo hoàng đầu tiên sinh sau Thế chiến II. Việc bầu chọn Leo XIV diễn ra trong bối cảnh Giáo hội đối diện với nhiều thách thức nội tại và ngoại tại, đòi hỏi một nhà lãnh đạo có tầm nhìn toàn cầu và khả năng hội nhập văn hóa sâu sắc.

Vì sao Leo XIV được chọn?

Kinh nghiệm toàn cầu và khả năng hội nhập văn hóa

Trước khi trở thành Tổng trưởng Bộ Giám mục tại Vatican, Hồng y Prevost từng có nhiều năm truyền giáo và lãnh đạo tại Peru. Kinh nghiệm này giúp ngài thấu hiểu sâu sắc các vấn đề của Giáo hội ở cả Bắc và Nam Mỹ – hai khu vực đang có vai trò ngày càng lớn trong Công giáo toàn cầu. Việc lựa chọn một giáo hoàng có nền tảng đa văn hóa cho thấy Giáo hội muốn nhấn mạnh tính phổ quát, vượt qua giới hạn Âu châu truyền thống.

Tiếp nối và làm sâu sắc các cải cách của Giáo hoàng Francis

Leo XIV được kỳ vọng sẽ tiếp tục các cải cách về quản trị, minh bạch và hội nhập xã hội mà người tiền nhiệm Francis khởi xướng, đồng thời đối diện với những thách thức mới như khủng hoảng niềm tin, vai trò của giáo dân, và các vấn đề xã hội toàn cầu. Việc chọn tông hiệu “Leo” không phải ngẫu nhiên: nó gợi nhắc đến Giáo hoàng Leo XIII, người đã công bố thông điệp Rerum Novarum về công bằng xã hội và quyền lợi người lao động – một chủ đề vẫn còn tính thời sự trong thế kỷ XXI.

Thông điệp đổi mới và hội nhập công nghệ

Giáo hoàng Leo XIV nhấn mạnh tầm quan trọng của việc Giáo hội phải trở thành “ngọn hải đăng soi chiếu đêm tối trần gian”, không chỉ về mặt thiêng liêng mà còn trong việc dẫn dắt nhân loại qua các cuộc cách mạng công nghệ, trí tuệ nhân tạo và những biến động xã hội mới. Khẩu hiệu “In illo uno unum” (“Nên một trong Đức Kitô duy nhất”) của ngài phản ánh khát vọng hiệp nhất và đối thoại trong một thế giới phân hóa mạnh mẽ.

Những vấn đề lớn đặt ra cho triều đại Leo XIV

Bên cạnh những kỳ vọng lớn lao, triều đại mới của Giáo hoàng Leo XIV cũng đối diện với hàng loạt thách thức phức tạp:

Hàn gắn chia rẽ nội bộ Giáo hội

Sự phân hóa sâu sắc giữa các phe bảo thủ và cấp tiến trong Giáo hội, đặc biệt về các chủ đề như vai trò của phụ nữ, người LGBTQ+, và cải cách giáo luật, đòi hỏi Leo XIV phải có khả năng giữ cân bằng và tạo đồng thuận giữa các luồng quan điểm đối lập.

Đối thoại liên tôn và ngoại giao quốc tế

Việc thúc đẩy đối thoại với các tôn giáo khác và tăng cường quan hệ ngoại giao, nhất là với các nước như Trung Quốc, Thổ Nhĩ Kỳ, Việt Nam, sẽ là ưu tiên lớn. Những chuyến thăm và các sáng kiến mới có thể tạo ra bước tiến lịch sử trong quan hệ giữa Vatican với thế giới Hồi giáo và các quốc gia châu Á.

Tổ chức Năm Thánh 2025 và các sự kiện toàn cầu

Năm Thánh 2025 là sự kiện lớn đầu tiên dưới triều đại Leo XIV, thu hút hàng triệu tín hữu hành hương về Rome. Đây là cơ hội để Giáo hoàng khẳng định vai trò lãnh đạo và truyền cảm hứng, đồng thời cũng là thách thức về tổ chức, an ninh và thông điệp toàn cầu.

Ưu tiên bảo vệ người yếu thế, thúc đẩy công bằng xã hội và môi trường

Giáo hoàng Leo XIV được kỳ vọng sẽ tiếp tục nhấn mạnh các vấn đề toàn cầu như bảo vệ người nghèo, chống bất bình đẳng, di dân, và biến đổi khí hậu – những chủ đề vốn là dấu ấn của triều đại trước và ngày càng trở nên cấp thiết trong bối cảnh thế giới bất ổn.

Cải cách Giáo triều và tăng cường vai trò giáo dân

Việc cải cách bộ máy quản trị Vatican, tăng cường tính minh bạch, và thúc đẩy sự tham gia của giáo dân vào đời sống Giáo hội là các vấn đề nội bộ quan trọng, đòi hỏi quyết tâm và sự khéo léo để vượt qua sức ì của truyền thống và bộ máy giáo quyền.

Định hướng về các vấn đề đạo đức hiện đại

Những câu hỏi về trí tuệ nhân tạo, sinh học, đạo đức học, và các thách thức mới của xã hội hiện đại cũng sẽ đặt ra yêu cầu cho Giáo hoàng Leo XIV trong việc định hướng giáo huấn và đối thoại với thế giới khoa học, công nghệ.

Việc Hồng y Robert Francis Prevost được bầu làm Giáo hoàng Leo XIV là một bước ngoặt lịch sử, phản ánh sự chuyển mình của Giáo hội Công giáo Roma trong bối cảnh toàn cầu hóa, đa dạng văn hóa và những thách thức chưa từng có. Những con số kỷ lục của mật nghị, sự đa dạng của thành phần hồng y cử tri, cùng hàng loạt vấn đề nội tại và ngoại tại đặt ra cho triều đại mới, tất cả cho thấy một Giáo hội đang chuyển động mạnh mẽ để thích ứng và dẫn dắt nhân loại trong thời đại mới. Sự lựa chọn này gửi đi thông điệp mạnh mẽ về một Giáo hội cởi mở, sẵn sàng đối thoại, cải cách và hội nhập sâu rộng với thế giới hiện đại, đồng thời vẫn trung thành với sứ mạng làm “ngọn hải đăng” cho nhân loại.

Chúng ta hãy cầu nguyện cho Đức Tân Giáo hoàng và cho Giáo hội.

Lạy Chúa là nguồn mạch sự sống và chân lý vĩnh cửu,
xin ban cho vị mục tử của Chúa, Đức Giáo hoàng Leo XIV,
một tinh thần can đảm và phân định đúng đắn,
một tâm hồn đầy hiểu biết và chan chứa tình yêu.

Xin cho ngài, trong vai trò là người kế vị Thánh Phêrô và là Đấng Đại Diện của Đức Kitô, luôn trung tín hướng dẫn đoàn chiên được trao phó,
để xây dựng Hội Thánh của Chúa thành bí tích của hiệp nhất, yêu thương và bình an cho toàn thế giới.

Xin cũng ban ơn cho toàn thể Giáo hội,
để mọi tín hữu luôn vững tin, hiệp nhất và can đảm sống chứng tá Tin Mừng trong thế giới hôm nay.
Amen.

Lm Giuse Trần Văn Chương