Đời đáng sống XXV - Biết và Yêu

ĐỜI ĐÁNG SỐNG XXV
BIẾT VÀ YÊU I
 

Một số người có thể tin rằng lý do khiến Cain trở nên tồi tệ như vậy, đã nhẫn tâm giết chết em trai duy nhất của mình là vì Eva không có Sách về tâm lý trẻ em. (Eva sinh được hai người con là Cain và Êben. Cain giết chết Êben em trai mình vì ghen tỵ.)

Những ai đã đọc nhiều sách tâm lý đều nhận thấy rằng phần lớn chúng được viết cho những người không bình thường. Những người bình thường như bạn cũng có quyền được hưởng lợi từ tâm lý học. Khi 10.000 người chạy lao thẳng vào vực thẳm, kẻ chạy khỏi đó dường như đang chạy trốn những người khác. Người bình thường từ chối chạy điên cuồng theo sau những người tâm lý bất thường có vẻ như không bình thường, nhưng hãy để anh ta dũng cảm xông lên…

Đầu tiên, chúng ta sẽ chỉ ra sự khác biệt giữa hiểu biết và yêu thương, và sự khác biệt giữa hiểu biết và yêu thương giữa nam và nữ.

Tâm hồn chúng ta có hai khả năng, một là khả năng nhận biết, và khả năng kia là khả năng yêu thương. Chúng ta giống như một động vật ở chỗ chúng ta có cảm giác và đam mê, nhưng kiến thức và tình yêu thì đặc biệt là của con người. Cái biết thuộc về trí tuệ hay lý trí của con người; Còn yêu thuộc về ý chí của anh ấy. Đối tượng của trí tuệ là sự thật; đối tượng của ý chí là lòng tốt hay tình yêu.

Trí tuệ và ý chí hoạt động theo những cách thức hoàn toàn khác nhau. Bất cứ khi nào trí tuệ biết bất cứ điều gì cao hơn nó về mặt phẩm cách, nó luôn đưa đối tượng được biết xuống mức độ ngang tầm của chính nó. Ý chí ngược lại luôn đi ra ngoài gặp đối tượng yêu.

Người Giáo viên thường có kinh nghiệm giải thích một số nguyên tắc trừu tượng cho trẻ em. Họ thực hiện bằng cách đưa chủ đề trừu tượng xuống mức độ trí tuệ của đứa trẻ và những trải nghiệm cụ thể hàng ngày của nó. Khi Đấng Minh Triết Thiêng Liêng trở thành Con người, Ngài đã dạy những trí thức kém cỏi của chúng ta bằng những câu chuyện ngụ ngôn và ví dụ. Khi chúng ta muốn ghi nhớ một điều gì đó, chúng ta thường liên tưởng trí óc của mình với một điều gì đó mà chúng ta đã có.

Tại sao chúng ta nói về một số giải thích về một chủ đề, “Điều đó quá xa so với đầu tôi”? Đó là bởi vì chúng ta không thể hiểu bất cứ điều gì trừ khi nó được giảm xuống mức hiểu biết của chúng ta. Một giáo viên không thể giải thích bất kỳ chủ đề trừu tượng nào cho đứa trẻ thì bản thân ông ấy cũng không hiểu thấu đáo chủ đề của mình; nếu ông ta không cố gắng chia nhỏ kiến thức của mình để phù hợp với tâm trí của đứa trẻ, thì ông ta không hiểu việc dạy học. Viết một cuốn sách có chú thích sẽ dễ dàng hơn so với cùng một cuốn sách được viết để trẻ em có thể hiểu được.

Các bạn thân mến,

Bây giờ hãy chú ý đến ý chí khác nhau như thế nào. Trong khi trí năng đưa sự vật xuống mức độ của chính nó, thì ngược lại, ý chí luôn ra đi để gặp đối tượng mà nó yêu thích. Ví dụ, nếu bạn yêu thích âm nhạc, bạn đáp ứng nhu cầu của âm nhạc và điều chỉnh bản thân theo quy mô và hòa âm của nó. Nếu bạn yêu thích một ngoại ngữ, bạn sẽ tuân theo ngữ pháp và cú pháp của nó. Nếu một chàng trai đang tán tỉnh một cô gái yêu thơ, anh ta sẽ rất ngu ngốc nếu cứ nói về toán học.

Có sự khác biệt thứ hai giữa trí tuệ và ý chí. Khi tâm trí hoặc trí tuệ biết bất cứ điều gì thấp hơn nó về phẩm giá, nó sẽ nâng cao điều đó bằng cách biết nó. Bất cứ khi nào tâm trí hoặc trí tuệ biết bất cứ điều gì cao hơn nó về phẩm giá, thì ở một mức độ nào đó, nó sẽ hạ thấp nó.

Chim chóc, hoa lá, cây cối, sâu bọ và tất cả các đối tượng khác của khoa học vật lý đều thấp kém hơn con người về phẩm giá. Nhưng khi tâm trí biết những điều này và thu hút chúng vào chính nó, chúng sẽ nhận được một loại tồn tại mới, một loại sinh vật mới. Đá ở một mức độ nào đó được “linh hóa” bởi thực tế là chúng ta biết bản chất của nó. Vì lý do đó, Aristotle đã nói rằng tâm trí con người là một tiểu vũ trụ; nó chứa đựng thế giới bên ngoài bên trong chính nó và, làm như vậy, khiến nó trở nên cao quý. Ý tưởng này là nền tảng của các bài thánh ca ngợi khen của người Do Thái, chẳng hạn như Thánh vịnh của vua David hay Kinh Tạ ơn. Mặt trời, bầu trời, đại dương, ngọn núi, mưa đá, mưa, những bông hoa đều được kêu gọi để thừa nhận Chúa của họ thông qua con người, người sở hữu những điều này trong mình nhờ kiến thức.

Nhưng khi chúng ta biết điều gì đó vượt trên trí óc về phẩm giá, thì ở một mức độ nào đó, nó mất đi sự cao quý vì chúng ta phải kéo nó xuống tầm mức của chúng ta. Ví dụ - thiên thần của tôi trông như thế nào? Làm thế nào để bạn hình dung một thiên thần? Nếu bạn vẽ một thiên thần, bạn nhất thiết phải làm cho một thiên thần kém xinh đẹp hơn nó. Hãy xem tâm trí con người yếu ớt biết bao khi đối mặt với một mầu nhiệm như Chúa Ba Ngôi. Khi chúng ta so sánh Ba Ngôi trong Một Thiên Chúa với ba góc trong một tam giác, hoặc với nước đá, nước và hơi nước như ba biểu hiện bản chất của nước, chúng ta đang tụt xuống quá xa so với sự siêu phàm của Thiên Chúa đến nỗi chúng ta gần như làm hỏng nó bằng cách mô tả nó.

Các bạn thân mến.

Để mô tả về Chúa, tâm trí tội nghiệp, nghèo nàn của chúng ta đôi khi chính xác hơn nhiều trong việc phủ nhận một số điểm không hoàn hảo của Chúa hơn là khẳng định sự hoàn hảo. Đó là lý do tại sao chúng ta nói Thượng đế là Vô thời gian, Vô không gian. Vở kịch Những đồng cỏ xanh không bao giờ cố gắng hình dung Chúa như Ngài vốn có. Do đó, Chúa được tạo ra để xuất hiện như một ông già da màu tốt bụng, đáng yêu. Nhà viết kịch biết rằng tâm trí sẽ làm hỏng vị Thần bằng cách hạ thấp Ngài xuống cấp độ của chúng ta. Vì vậy, bằng cách tránh bất kỳ nỗ lực gần đúng nào, có nghĩa là một sự tôn trọng đáng yêu đối với Vô hạn. Cũng vì lý do đó, luôn luôn là một rạp hát hay, không bao giờ chiếu con người của Đức Ki-tô trên sân khấu hay màn hình, bởi vì người ta sẽ bỏ lỡ Thiên tính của Ngài bằng cách hoàn toàn quy Ngài vào những giới hạn hữu hạn của chúng ta.

Ngược lại, ý chí, khi nó yêu bất cứ thứ gì cao hơn nó về mặt phẩm giá, nó sẽ ra ngoài để đáp ứng nhu cầu của bất cứ thứ gì nó yêu. Khi ý chí yêu bất cứ thứ gì thấp kém hơn nó về phẩm giá, nó sẽ tự hạ thấp mình. Giả sử tình yêu thống trị của con người là tiền bạc. Con người sẽ tự hạ thấp mình bằng cách yêu những gì kém xứng đáng hơn mình. Trong tình yêu nó, anh ta trở nên như vàng. Nếu một người đàn ông chỉ yêu thích dục vọng, nhục dục và thú vui xác thịt hơn tất cả mọi thứ, thì anh ta sẽ hạ thấp tinh thần của mình xuống cấp độ tình dục. Chúng ta trở nên giống như cái mà chúng ta yêu thích. Nếu chúng ta yêu những gì thấp hèn, chúng ta trở nên thấp hèn, nhưng nếu chúng ta yêu thích những gì cao thượng, chúng ta trở nên cao thượng. Do đó, tầm quan trọng của loại lý tưởng phù hợp và loại anh hùng phù hợp. Như Chúa chúng ta đã nói: “Kho tàng của con ở đâu thì lòng con cũng ở đó” Do đó, tình yêu nhỏ nhất dành cho Thiên Chúa có giá trị hơn sự hiểu biết về mọi tạo vật.

Lý tưởng của chúng ta là ai? Một người chơi nhạc cụ gõ, một người lính, một người yêu nước, một vị thánh? Tình yêu càng cao thì càng đòi hỏi chúng ta phải tuân theo lý tưởng đó. Ở một mức độ lớn, trình độ của bất kỳ nền văn minh nào là trình độ phụ nữ của nó. Khi một người đàn ông yêu một người phụ nữ, anh ta phải trở nên xứng đáng với cô ấy. Đức hạnh của nàng càng cao, nhân cách càng cao thượng, càng hết lòng vì chân, thiện, mỹ thì đàn ông càng phải khao khát để xứng với nàng. Lịch sử của nền văn minh thực sự có thể được viết dưới dạng trình độ của phụ nữ của nền văn minh đó.                                                

 

Mời nghe tiếp phần sau.
 

 ĐỜI ĐÁNG SỐNG XXV
BIẾT VÀ YÊU II
 

Các bạn thân mến,

Sự khác biệt giữa hiểu biết và yêu thương giúp giải quyết câu hỏi: Tại sao những người rất uyên bác không phải lúc nào cũng sùng đạo? Câu hỏi không được cho rằng những người theo đạo là không có trí tuệ. Một người có thể biết nhiều mà vẫn xấu xa, bởi vì khi biết chúng ta đưa mọi thứ đến tầm mức của chúng ta, nhưng để yêu mến Chúa, chúng ta phải đi ra ngoài đến tầm mức của Ngài, và điều này rất nhiều người được gọi là “khôn ngoan” đã từ chối làm. Kiến thức không nhất thiết phải nâng cao chúng ta. Một phát thanh viên xe lửa biết tất cả các nhà ga, nhưng anh ta không đi đến các nhà ga đó. Một cảnh sát biết nhiều về các vụ cướp; anh ta biết cách vào ngân hàng; anh ta biết cách đột nhập vào nhà; anh ta thậm chí có thể có một bộ dụng cụ của tên trộm để lưu niệm. Nhưng anh ta không cướp, bởi vì anh ta không muốn cướp; anh ấy không thích trở thành một tên trộm.

Mọi nhà thần học phải là nhà thần bí; mọi D.D, hay Tiến sĩ Thần học, phải là một vị thánh. Anh ấy biết đủ để trở thành một; nhưng anh ấy không muốn nó, hoặc làm việc đủ chăm chỉ cho nó.

Đây là một bài giảng rất trừu tượng cho đến nay. Có lẽ điểm tiếp theo của chúng ta sẽ thú vị hơn, đó là sự khác biệt giữa đàn ông và đàn bà trong việc biết và yêu.

Sự khác biệt đầu tiên giữa đàn ông và đàn bà là đàn ông chủ yếu quan tâm đến đồ vật còn đàn bà quan tâm đến con người. Do đó, một người đàn ông nói chuyện kinh doanh, còn một người phụ nữ nói chuyện về cách ăn mặc của người khác. Sự quan tâm của một người đàn ông xa hơn, sự quan tâm của một người phụ nữ là ngay lập tức hơn. Mối quan tâm của một người đàn ông nghiêng về trừu tượng; còn một người phụ nữ cụ thể và thân mật. Một người đàn ông quan tâm đến kết thúc, mục tiêu và mục đích; một người phụ nữ quan tâm đến một cái gì đó rất gần gũi, hay gần gũi và thân thương với cô ấy. Bởi vì đàn ông tập trung vào đồ vật và phụ nữ tập trung vào con người, nên phụ nữ có xu hướng buôn chuyện nhiều hơn. Một người phụ nữ không tin vào tất cả những gì cô ấy nghe thấy, nhưng ít nhất cô ấy có thể lặp lại điều đó.

Ví dụ, một người đàn ông từ văn phòng làm việc trở về nhà và nói: “Nghe này, em yêu, hôm nay anh nhận được đơn đặt hàng 250.000 đai ốc và bù lon. Anh là công ty duy nhất có thể cung cấp chúng tại Keokuk.” Vợ anh ta sẽ nói, “Anh yêu, anh muốn trứng của anh thế nào?”

Bây giờ, theo cách khác, để công bằng. Một người đàn ông đang đọc báo. Bạn có bao giờ nhận thấy rằng vào bữa sáng, anh ấy muốn đọc, cô ấy muốn nói chuyện không? Người vợ bước vào và nói: “Anh có nhận thấy điều gì mới không?” Tại sao sau hàng nghìn năm văn hiến, các ông chồng vẫn chưa bao giờ để ý đến “đầu tóc mới”, mũ mới? Tôi đã nghe nói về một người vợ trả thù chồng mình. Anh ta nói, “Em yêu, có một người bán quần áo ở cửa.” Cô ấy trả lời, “Hãy nói với anh ấy rằng tôi có tất cả những gì tôi cần rồi.”

Đây là những khác biệt, nhưng chúng thực sự bổ sung cho nhau, và rất đẹp. Người đàn ông quan tâm đến việc gieo lúa mì trên cánh đồng; người phụ nữ đang làm bánh mì. Cả cung và vĩ cầm đều cần thiết cho âm nhạc hay.

Các bạn thân mến,

Điểm khác biệt thứ hai giữa tình yêu của đàn ông và tình yêu của đàn bà là đàn ông luôn đưa ra lý do để yêu, còn đàn bà thì không đưa ra lý do nào để yêu.

Một người đàn ông sẽ nói: “Anh yêu em vì em xinh đẹp; anh yêu em vì răng em sáng như ngọc trai; anh yêu em vì em làm món bánh mì bơ ngon; anh yêu em vì em ngọt ngào.”

Người phụ nữ chỉ cần nói, “Em yêu anh.”  Chỉ vậy thôi.

Tình yêu của người đàn ông luôn lẫn lộn với những lý do của anh ta. Đàn ông thường viết những bản tình ca. Do đó, chẳng hạn như “Đó là lý do tại sao anh yêu em” hoặc những lý do như thế này: “Em là kem trong cà phê của tôi...” “Em là bài thơ sonnet Shakespearce của anh..., chuột Mickey của anh...” (Sonnet là những bài thơ ngắn viết nhiều chủ đề khác nhau của Shakespearce, và mỗi bài chỉ có 14 dòng.”

Không có những lý do chính đáng để yêu, nhưng ít nhất chúng là những lý do. Tình yêu của đàn ông luôn gắn liền với trí tuệ, nhưng với đàn bà, tình yêu chính là lý do riêng nó. “Em yêu anh chỉ vì em yêu anh”. Một người đàn ông đưa ra lý do vì anh ta so sánh người phụ nữ này với người phụ nữ khác, đơn giản là người phụ nữ anh ta thích hơn. Một người đàn ông nhìn thấy một quả đào trong giỏ đào, một người phụ nữ chỉ nhìn thấy một quả đào trong giỏ. Tình yêu của người cha dành cho con thay đổi tùy theo sự vâng lời của đứa trẻ, tình yêu của người mẹ thì trực tiếp hơn và sẵn sàng bỏ qua lỗi lầm hơn. Nếu “Tình yêu là mù quáng”, có thể là vì nó không cho biết lý do. Nhưng nó có lý do, đó là sự lựa chọn, bầu cử, ưu tiên. Như Chúa chúng ta đã nói với Các Tông Đồ của Ngài, “Ta đã chọn các ngươi”.

Một người phụ nữ không bao giờ nói lý do tại sao cô ấy yêu; cô ấy chỉ cho bạn biết cô ấy yêu như thế nào mà thôi.

Điểm khác biệt thứ ba là những khiếm khuyết cản trở tình yêu của một người đàn ông. Nhưng khiếm khuyết không bao giờ làm tổn thương tình yêu của người phụ nữ. Một người đàn ông nghe ai đó nói về người phụ nữ mà anh ta yêu hoặc sắp lấy làm vợ, và anh ta sẽ nói, “Chà, sau tất cả. Tôi phải biết người phụ nữ đó nếu tôi muốn kết hôn với cô ấy; và tốt hơn là tôi nên lắng nghe điều này.”

Nhưng ngược lại, người phụ nữ sẽ không nghe bất cứ ai “hạ bệ” dự định của mình. Cô biết người đàn ông có khuyết điểm nhưng dù sao cô cũng yêu anh ta. Thái độ của cô ấy giống như bài hát nổi tiếng, “He's Just My Bill”. Anh ấy có thể là một người vô tích sự, nhưng dù sao thì anh ấy cũng là Bill của tôi (Bill là tên của chàng). Tình yêu của một người đàn ông giảm đi khi bộc lộ những khiếm khuyết; còn người phụ nữ thì không. Một người phụ nữ tức giận khi một người đàn ông phủ nhận lỗi lầm của anh ta, bởi vì cô ấy biết chúng. Lời nói dối của anh chế giễu tình cảm của cô; chính sự lừa dối khiến cô ấy tức giận hơn là những lỗi lầm.

Có một điều gì thiêng liêng trong loại tình yêu đó, bởi vì Thiên Chúa yêu thương chúng ta bất chấp mọi khiếm khuyết, thất bại và tội lỗi của chúng ta. Một người đàn ông có thể đại diện cho công lý của Chúa, nhưng một người phụ nữ đại diện cho Lòng thương xót của Ngài.

Tóm lại, hãy lưu ý hai bước trong mối quan hệ giữa biết và yêu. Lúc đầu, chúng ta không bao giờ có thể yêu một người hay bất cứ thứ gì trừ khi chúng ta biết người đó hoặc biết điều đó. Đó là lý do tại sao phải có sự giới thiệu, mai mối về một người trước khi có thể bắt đầu tình yêu dành cho người đó. Rồi sau một thời gian, chúng ta đến bước thứ hai: tình yêu tạo ra kiến thức. Chẳng hạn, điều đó xảy ra thường xuyên như thế nào trong một cuộc hôn nhân bền vững giữa vợ và chồng. Họ biết tâm trạng, thái độ, nỗi sợ hãi, niềm vui của nhau mà không cần nói một lời nào. Họ đã yêu nhau sâu sắc đến mức họ đã tạo ra một loại kiến ​​thức mới.

Các bạn thân mến,

Để yêu Chúa, chúng ta phải biết về Ngài. Nhưng nhờ yêu mến Ngài, chúng ta gia tăng sự hiểu biết của mình về Ngài. Chúa của chúng ta nói rằng nếu chúng ta tuân theo các điều răn của Ngài, nghĩa là yêu mến Ngài, thì chúng ta sẽ biết giáo lý của Ngài.

Theo tôi tình yêu của chúng ta dành cho Thiên Chúa hay cho Đức Maria ngược lại không giống như tình yêu nam nữ. Nghĩa là chúng ta “biết về”, “nghĩ về” Chúa hay Mẹ trước. Sau khi yêu Chúa hay Mẹ chúng ta mới “biết” Chúa, “biết” Mẹ. Nghĩa là chúng ta “yêu” rồi biết, còn nam nữ biết rồi  yêu.

Mới nghe lối giải thích này, thoạt đầu rất nhiều người không đồng ý. Tôi quen một Nữ tu, Sr kể rằng lúc nhỏ mới mấy tuối đã “yêu Chúa”, muốn đi tu, hàng ngày đi lễ với bố mẹ, không thấy Sr nào có tên giống mình, về nhà Sr buồn lắm, nói với ông bà cố chắc Chúa không gọi con vì không có Sr nào giống tên con, hay là ông bà cố đổi tên cho con! Như vậy Sr rất muốn đi tu vì “yêu” Chúa sao? Thực ra Sr đã biết Chúa là ai đâu! Nghĩa là Sr biết về Chúa, tưởng tượng về Chúa nên tưởng là yêu Chúa chứ chưa biết Chúa. Sau khi đi tu Sr mới từ từ biết Chúa. Các chủng sinh khi mới vào tiểu chủng viện cũng vậy, “biết về” Chúa nên Yêu mến Chúa rồi đi tu chứ đã “biết” Chúa đâu! Xin được mở ngoặc giải thích sự “biết về” và “biết” khác nhau thế nào. Một người ở nước ngoài nói rằng anh ta “biết về” chiến tranh Việt Nam (đúng vì anh ta chỉ nghe, biết qua tin tức, báo chí hay TV) còn nếu nói “biết” chiến tranh VN nghĩa là phải hiện diện tại VN, cảm nghiệm được những thăng trầm, đau buồn,  sướng khổ của cuộc chiến. Khi yêu thích điều gì hay người nào đó thật sự, nghĩa là lúc nào chúng ta cũng tâm tưởng, ám ảnh về điều đó hay người đó. Tình yêu đối với Chúa, Mẹ cũng vậy, chính sự tâm tưởng và ám ảnh thường xuyên này thôi thúc, khiến chúng ta tìm tòi, nghiên cứu liên tục. không ngưng nghỉ, nên chúng ta khám phá, chúng ta “biết” các Ngài. Nói cách khác chúng ta yêu Chúa hay Mẹ thật sự, nghĩa là lúc nào cũng tâm tưởng,  nghĩ về,  đầu óc chúng ta luôn bị ám ảnh bởi các Ngài, nếu không thì chúng ta chỉ mới “biết về”.

Người tìm tỏi, học hỏi, nghiên cứu cũng có thể có kiến thức về Chúa, nghĩa là “biết về” rất nhiều, tuy nhiên không có nghĩa “biết nhiều” về Chúa là “yêu Chúa” hay “biết” Chúa. Đơn cử có những học giả thánh kinh đương đại, tiến sĩ thần học nhưng lại “vô thần”. Họ “biết về Chúa” rất nhiều, hơn hẳn chúng ta đấy chứ! Họ giảng dạy về Thánh Kinh đấy.

Khi yêu mến Chúa, Mẹ thật sự, rồi chúng ta mới “biết” các Ngài, chúng ta sẽ cảm nghiệm, sẽ hành xử khác. Đơn cử chúng ta sẽ tìm kiếm vương quốc của các Ngài, thay vì chỉ tìm kiếm “đôi tay” của các Ngài như trước đây vì chỉ “biết về”, bây giờ chúng ta tìm kiếm “trái tim” của các Ngài. Nói cách khác: “Biết về” thì không nhất thiết sinh hoa trái, nhưng “Biết” thì phải ra sức tìm cách “sinh hoa trái” cho Chúa và cho Mẹ. Không ai “biết” Chúa và Mẹ thật sự lại có thể giữ lại cho riêng mình. Vì biết thật sự  sẽ đưa đến sự kết hiệp mật thiết, thân thương, tìm cách đáp ứng, một cách nào đó hay chiều kích nào đó chúng ta liên tưởng đến Ađam “biết” Evà trong Cựu Ước (Sách Sáng Thế chương 4 câu 4, do Linh mục Nguyễn thế Thuấn DCCT dịch). Và muốn Yêu Chúa và Mẹ thật sự để “Biết” các Ngài. chúng ta hãy bắt đầu bằng sự say mê  “HAIL MARY”. Hãy cầu xin để có tâm tình của Thánh Bê-na-đô: “Đối với tôi không có gì vui sướng hơn là được nói về vinh quang của của Đức Mẹ. Và cũng chính điều này giúp tôi không hề biết sợ hãi là gì”.

Một người Pháp ngoại đạo từng nói với Pascal, “Nếu tôi có bộ não của bạn, tôi sẽ là một người tốt hơn.” Pascal trả lời, “Hãy là một người tốt hơn, và bạn sẽ có bộ não của tôi.” Nguyên nhân của trạng thái tinh thần sai lầm là trạng thái đạo đức sai lầm. Bộ não của chúng ta ngày nay đủ lớn. Phải chăng trái tim chúng ta quá nhỏ bé?

 

Tạm biệt các bạn.

Phaolô Ngô Suốt