Linh mục, người là ai? -kỳ 9

LINH MỤC, NGƯỜI LÀ AI? I
(Kỳ 9)

Cha Lành cầm lấy tiền, vuốt thẳng lại và gấp đôi, quay qua nhét vào túi áo sơ mi người chồng khiến anh ta phải đứng im, nghệt mặt ra tỏ vẻ rưng rưng cảm động. Không hiểu anh cảm động vì cha thông cảm cho hoàn cảnh gia đình anh hay vì nghĩ đến hoàn cảnh gia đình đang gặp lúc túng quẩn lại gặp cảnh khó khăn tai họa này. Sự cảm động của người đàn ông do mấy lời nói nửa diễu nửa an ủi và cử điệu thân tình đối với cặp vợ chồng lâm cảnh khốn khổ khơi dậy nơi lòng cha Lành những hình ảnh và tâm tư ngày cũ, 11 năm về trước...

- Anh Tam bảo chú Lành tối hôm nay sau khi ăn cơm xong qua gặp anh ấy.
Kèm theo lời nói là 4 con mắt của hai người, mẹ và chị Tam, đang nhìn thày Lành tỏ vẻ thương hại, ủi an...

Thày Lành ngày ấy, sau 3 năm vất vưởng sống lang thang rày đây mai đó cho qua ngày đã kiếm được chỗ đi làm ghe te đánh tép nơi vùng Chu Hải gần Bà Rịa nằm trên quốc lộ 15 nối liền từ quốc lộ I dẫn từ Sài Gòn ra tới Vũng Tàu với hy vọng sẽ có ngày vượt biên. Trong những ngày sống tại quê cũ, sáng sáng thày giúp cha xứ cho giáo dân rước lễ bởi chỉ có mình ngài coi gần 8000 người. Một buổi sáng, hai cha con đang uống cà phê tâm tình, cha xứ dịu dàng bày tỏ:
- Nếu thày là con thiêng liêng tôi, tôi đề nghị với thày chọn một trong hai con đường: hoặc là lập gia đình hay là kiếm đường vượt biên.

Cảm nghĩ bất lực chợt hiện rõ nơi tâm tư; đã bao lâu nay nó âm ỉ gậm nhấm nơi lòng thày chờ dịp phát xuất. Cuộc đời kể như tứ cố vô thân, anh em họ hàng ai cũng là người túng quẩn trong lúc này mà mình là người khốn khổ nhất nên mang mặc cảm người ta sợ mình bám víu khiến thày như lịm chết trong thân xác thiếu phần sinh động. Chẳng lẽ chỉ có hai con đường thôi ư! Thày Lành cố mơ hồ bám víu. Mà đường nào có thể là con đường thứ ba với năng lực tự mình thực hiện được?

Cha xứ nói xong, nhìn thày Lành ngồi âm thầm chết lặng dường như để tâm trí bay tận cõi xa xôi nào đó bỏ rơi thực tại hiện hữu. Câu nói của ngài đến tai thày có sức mạnh của một cây kim hỏa đập mạnh vào hạt nổ viên đạn thầm kín làm đầu đạn bị đẩy bay đi kéo theo nỗi lòng người trẻ khiến thày lộ nét ưu tư. Tay thày nhè nhẹ xoay chiếc ly thủy tinh ngắn rộng miệng chứa đựng một nửa chất cà phê đậm màu cánh gián sóng sánh theo cử động. Ngài thinh lặng nhìn người trẻ tuổi, dịu cặp mắt con ngươi hai tròng dõi theo mấy ngón tay không chủ đích biểu lộ một tâm hồn giao động đang phải đối đầu với quyết định hoặc suy nghĩ gay cấn bất ngờ. Mấy tháng nay, qua những lần nói chuyện đơn sơ với người trẻ tuổi này, ngài thấy tiềm ẩn bên trong dáng dấp cởi mở bình thường một năng lực phấn đấu vượt bực, một tấm lòng chân thành ngay thẳng, và một tâm huyết phá núi xây thành nhưng có điều lạ ít khi được phát xuất từ cửa miệng của chính con người ấy. Những nhận xét thực tế rõ ràng, không che dấu, không thiên vị được vạch trần mỗi khi ngài hỏi đã dám thẳng thắn nói lên và thường kèm theo điều kiện phải giữ kín trước khi phát xuất... đã chứng tỏ hình như sau lớp vỏ đơn sơ bề ngoài đang được nhào trộn, xếp đặt các thực trạng hiện tại hầu mở lối cho một toan tính phức tạp chưa chịu ló dạng đầu mối nơi người bạn trẻ độc nhất mà ngài đã có thể tin tưởng được giữa gần 8000 con chiên của xứ đạo trong giai đoạn này. Ngài đã dùng nhiều cơ hội thử tính tình người bạn trẻ nên càng thấy rõ cái trí óc toan tính không đơn giản mà đôi khi có phần kỳ bí được cẩn thận che dấu khó có thể nhận ra nếu không để ý theo dõi trong những dịp bất ngờ ngài giả đò tấn công bằng một vài câu hỏi dường như vô tình.

Ly cà phê cứ được nhè nhẹ xoay tạo nên tiếng cạ trên mặt bàn khiến ngài có cảm tưởng tất cả những khó khăn, khốn khổ nơi cuộc sống của người bạn trẻ đối diện đang được dồn ép làm thành áp lực thúc đẩy tạo nên ý chí quyết định hoặc buông xuôi hay phấn đấu với cuộc đời để dành giựt phần thắng. Thày Lành như pho tượng trầm mặc suy tư ngoại trừ đôi mắt chăm chăm mang vẻ mơ hồ dõi sang phía bên kia ly cà phê để rồi xuyên thủng mặt bàn chìm vô cõi mông lung nào đó. Mấy ngón tay vẫn xoay động chiếc ly đều đều như đang vạch đường định hướng. Vài phút trôi qua, thày từ từ ngẩng lên nhìn cha xứ, giọng chậm rãi:
- Con sẽ trả lời cha tuần sau...

Một tuần lặng lẽ qua, cha xứ âm thầm tiếp tục theo dõi người bạn trẻ xem có gì khác lạ nơi thái độ nhưng chẳng nhận được gì... Con người bề ngoài mang vẻ vô tư, may ra dễ chấp nhận thực tại cuộc đời... Ngài đôi lần thầm nghĩ... Nếu bạn quyết định ở lại, ít nhất tôi còn có được một người thông cảm, am hiểu trong hoàn cảnh khắc khổ này...

Sáng thứ hai sau khi tan lễ, cha xứ vừa bước ra khỏi phòng áo thấy thày Lành vẫn còn đứng nơi bậc thềm thấp nhất của lối ra, hướng về phía nhà xứ, hai tay xuôi trong túi áo dòng hình như chờ đợi.
- Sao, sáng nay uống cà phê với tôi chứ?
- Con đang chờ...
Suốt khoảng thời gian uống cà phê, hai người chỉ nói chuyện mưa nắng đâu đâu để rồi trước khi từ giã ra về, thày Lành bí ẩn nhìn cha xứ nói nhẹ:
- Con sẽ vượt biên dù không biết sẽ phải làm gì bây giờ. Chỉ một điều con muốn cha để ý là từ hôm nay cha đừng tin những gì người ta sẽ đồn thổi về con. Nếu có chuyện gì lạ tai cha muốn biết, cha hỏi con sẽ giải thích.
- Không sao đâu, tôi hiểu thày mà. Từ nay, nếu khi nào thày muốn ăn cơm, cứ việc nói con cháu nấu thêm, khỏi cần nói với tôi...

Tin thày Lành sắp lấy vợ bùng lên từ cửa miệng những người thân quen và người ta nói với nhau những ý nghĩ cảm thông cho hoàn cảnh, thân phận nghĩ rằng đó cũng là một lối giải quyết chấp nhận cho yên phận cuộc đời... Trong khi thi thoảng người ta thấy thày loáng thoáng bắt xe đò trước chợ dọc theo quốc lộ 20...


o o o


Con quốc lộ 15 tuy là đường giao thông chính yếu nối liền quốc lộ I dẫn từ Sài Gòn ra Vũng Tàu nhưng sau năm 1975, xe cộ thưa thớt. Thỉnh thoảng vài chiếc xe nhỏ được biến chế chạy bằng than đeo cái bình lửa to tổ bố phía sau, chở khách buôn thúng bán mẹt, ì ạch leo những con dốc thoai thoải gần như muốn bò. Khoảng nửa chiều tới sáng thì con đường kể như không còn sinh động, nằm dài ngoằng xuyên qua các thôn làng hẻo lánh dọc hai bên, chấp nhận mang trên mình hình bóng những người dân quê đi bộ ngang qua hoặc xe đạp; đây đó vài ba người lèo tèo nói chuyện. Thỉnh thoảng có tiếng xe gắn máy rướn giọng ré lên một cách tức tưởi không đều như cố la lên cho loài người biết cảnh già nua xuống dốc của mình nơi những ngày cuối đời thiếu may mắn phải chạy xăng pha dầu hôi. Đêm xuống, con đường thật yên, lặng lẽ chìm dần theo bóng tối nặng nề tràn tới như cố tránh ánh đèn leo lét hắt ra từ những căn nhà hay hàng quán lưa thưa đây đó được dựng sát bên lề.

Hơi gò người bước lên đoạn dốc ngắn từ ngõ vào nhà tới mặt đường, thày Lành bước song song với anh Tam trên đường nhựa về phía cống nước lấy vào ruộng cách nhà khoảng nửa cây số.
- Sao, dạo này đi làm hàng đáy có dễ chịu không?
- Thì cũng thường vậy, anh Tam; quai đáy, ngủ, kéo đáy rồi lại quai, nhặt tôm tép v.v... Làm hàng đáy tương đối dễ chịu và nhàn hơn đi te. Anh muốn gặp tôi có chuyện gì mà có vẻ quan trọng vậy?
- Để mình tới cống nước hãy nói. Thế chừng nào chú định mua máy ráp xuống chiếc ghe mới mua?
- Em định mua chiếc Kubota 12 ráp vô, khi có chuyện chở thuê kiếm chút đỉnh...

Cánh đồng lúa miền nước phèn mang vẻ tối hơn bên nước ngọt vào lúc trời nhá nhem trải rộng dọc theo quốc lộ 15 và bị chặn đứng bởi con đê bao quanh rừng đước. Loáng thoáng đây đó những ánh đèn soi cá khi ẩn khi hiện mập mờ như đom đóm xuyên qua cành cây kẽ lá của rừng đước thấp ngang đầu người chưa kịp lớn bởi những người lấy củi đã chặt hết những gốc già chở ghe về bán củi. Xa xa, vang lại vài tiếng máy ghe te ủi gần trong bãi vọng về theo làn gió biển mang đậm mùi nước mặn của những ngày nắng gắt không mưa. Thày Lành lặng thinh, chân bước đều theo kịp anh Tam, hướng lòng mơ đến viễn ảnh trời mây ngoài khơi một ngày nào đó được lênh đênh trên ghe vượt biên bằng đường biển. Sao Nam Tào nằm phía trước mặt, bên trái hướng chính đông, ghe phải chạy theo đông nam ít nhất 24 tiếng mới ra tới hải phận quốc tế rồi bẻ xuống 160 ly giác một ngày một đêm đoạn 180 hay 200 ly giác tránh bị dạt vào Côn Sơn.

Ngày nào đây và ghe nào đây! Đã một lần vượt biên chạy có cờ, rách nát cả hai bàn chân mà vẫn không đủ hãi sợ để làm nhụt ý chí đào thoát. Tiếng gọi tự do nơi bến bờ nào đó thày chưa một lần đặt chân hoặc được nhìn qua hình ảnh âm ỉ thúc dục, khuyến khích lòng dặn lòng thà chết trên biển còn hơn chấp nhận sống vất vưởng trong cảnh bó chân bó tay không phương thăng tiến. Thày tin vào số mạng, nói theo giới bình dân, cuộc đời mình đã được Chúa an bài, không cần lo âu sợ hãi mà là tính toán, nhẫn nại, chấp nhận giai đoạn hiện tại để bình tĩnh giải quyết những chuyện ngoài ý định không may xảy đến... Sáu tháng làm ghe te không dám lấy tiền công. Thày suy luận, mình là người chân ướt chân ráo, lại không rành đường đi nước bước trong sông rạch, chưa kinh nghiệm làm ghe, nếu lấy tiền công như người khác, chủ ghe sẽ mượn người quen nghề thì mình sẽ mất chỗ làm; mất chỗ làm, lấy đâu cơ hội vượt biên...

- Thế chú định tính với vợ chồng em nó công xá thế nào?
Cụ trùm Xuân, bố vợ chủ ghe te, tay cầm nan tre đan xảo tôm hỏi khi thày Lành vừa bước vào đặt mông ngồi xuống ghế định uống miếng nước trà sau khi gánh tôm tép từ bến ghe về sân phía sau cho bà cụ và con gái sửa soạn đi chợ. Suốt 30 năm từ ngày mới chào đời, lần đầu tiên thày Lành nhận thực ra công việc mình đang làm mang lại niềm hy vọng tương lai. Thày cũng đã làm việc tay chân nhiều như làm rẫy, vô rừng đốn củi, đốn cây, rồi dạy học, buôn bán đồ lạc xoong, bán rượu, bán thịt rông dọc các đường làng hoặc ngồi tại chợ nhưng những ngày ấy gia đình cha mẹ hãy còn là nơi nương tựa; thày không cần lo lắng hoặc sợ mất việc. Tiền bạc thì có được bao nhiêu đưa hết cho mẹ để rồi lúc cần lại cũng hỏi mẹ.

Trải qua những ngày tháng lang thang chạy ăn từng bữa, thày Lành cảm thấy hạnh phúc vì nơi ăn chốn ở cùng việc làm chờ cơ hội. Đi làm ghe theo như lệ những người làm tại Chu Hải, người đi ghe có tiền lương, lại còn được nửa ký tôm mang về ăn trong ngày. Thày Lành ăn tại nhà chủ nên nửa ký tôm đủ bao quát cơm nước... Thế nhưng mọi người không ai thấy thày nhắc đến tiền công, chủ ghe nhờ bố vợ hỏi... Có được nơi ăn chốn ở là hạnh phúc đầy đủ, hơn điều mình mơ ước; hơn nữa, đi làm ghe te đỡ cực khổ hơn kéo lưới rùng lại hy vọng có đường vượt biên... Thày Lành cảm thấy mình hãy còn may mắn... Câu hỏi của cụ trùm quá bất ngờ. 6 tuần đi làm, thày chẳng bao giờ nghĩ đến tiền công bởi lòng còn đang tràn trề với công việc mới trong niềm vui mới vì tuy là đi ghe te đơn giản, nhưng có nhiều mánh khóe nho nhỏ không ngờ có cơ hội học được. Nhớ lại lần đầu đi ghe, trời mới mờ sáng ghe về tới bến Phước Hòa, chủ ghe dùng xe đạp chở tôm tép về chợ bán để thày Lành ở lại rửa ghe và cọc lại khi con nước lên cao. Sau khi công việc thu dọn trên ghe tươm tất, thày Lành chui vào trong khoang đánh một giấc tới khi trời sáng bảnh, nước đã lớn, người người đang chuẩn bị cho bữa cơm trưa và chuyến đi đánh tôm buổi chiều. Con ghe thày Lành được cắm cách bến chẳng bao xa, chỉ độ 20 mét, nổi lềnh bềnh nhẹ chao theo gió. Lần đầu tiên cầm cây sào cắm ghe, rút lên sợ ghe trôi mà chống lại không biết... Cuối cùng cũng đành liều, thày nhổ sào chống bừa xuôi theo mạn ghe định đưa vào bến. Chống ghe cũng cả là một nghệ thuật; mặc dầu thày biết dùng bai chèo nhưng ghe máy không dùng chèo; thế là loay hoay ra sao không biết, thày chống luôn cả mình xuống nước cái “ùm”. Sào cắm sâu xuống bùn, thày Lành bì bõm và nước cũng may không lụt đầu người trong khi ghe lặng lờ trôi xa theo chiều gió. Cả là một cảnh cười ra nước mắt! Cũng may, vì những ngày đợi việc thày gia nhập ca đoàn hát ở nhà thờ nên một số người làm ghe trong xứ biết đến giúp... Buổi chiều, ghe được đưa về bến Chu Hải, thày hì hục tập chống ghe.

- Vậy chú chưa biết chống ghe à?
Anh chủ ghe nghe người ở bến kể lại không nói gì, lúc đánh ghe về bến nhà mới hỏi.
- Thì có bao giờ làm ghe đâu mà biết anh!
- Sao chú không nói cho tôi biết?
- Ồ! Lính mới đâu biết chi mà hỏi.
- Thì chống ghe cũng dễ thôi, khi về tới bến, chỗ nước cạn, tôi để chú tập chống. Chỉ hai ba lần là biết; chẳng có chi khó đâu.
Anh chủ ghe nhẹ nhàng với thày Lành bởi hai người đã qua một đêm đánh te được khá tôm tép. Hơn nữa, đêm rồi cũng là đêm đầu tiên anh đánh tôm trên chiếc ghe của mình. Xưa nay chỉ đi xịch, có vài lần đi ké ghe te người anh ruột, được cho ít đồ ăn mà thôi nên cũng còn ngỡ ngàng. Những gì học lóm được trong vài lần đi ké, anh áp dụng cho buổi ban đầu nên vẫn thấy loạng quạng; thế mà lại gặp ngay người giúp việc không biết chống ghe bởi “lính mới tò te.”

Tuy nhiên, dầu mới chạy ghe te của mình lần đầu, tôm tép đánh được không thua sút người khác mà có phần hơn, báo hiệu những ngày tháng tới thoải mái làm anh cảm thấy nhẹ hẳn nỗi lo lắng trong lòng. Chạy chọt anh em họ hàng, bà con thân thuộc vay công bốc nợ mua được chiếc ghe nhưng lại lo lắng không biết tôm tép ra sao với hy vọng trả xong nợ cho mau. Còn thày Lành, người làm mới thì lại thật là mới, chẳng biết gì về lạch ngòi, tuy nhiên, có lắm sáng kiến mới. Bởi lần đầu tự lái ghe mình, anh chủ ghe cũng hơi e ngại nhưng vẫn phải bắt tay vào việc. Khi đã nổ máy chạy vô con lạch đang cho ghe chậm lại chuẩn bị hạ càng, thày Lành nói với anh nếu khi nào thấy thày giơ tay lên nơi phía trước thì bớt tay ga cho ghe chậm lại. Không hiểu thày Lành định làm gì nhưng anh vẫn đồng ý. Càng te hạ xuống mới chạy được chừng 500 thước, thày ngồi phía trước giơ tay ra hiệu cho anh bớt máy thế rồi thấy thày vẫy vẫy có ý nói bỏ cách bờ một miệng te. Anh im lặng đẩy cần lái rồi cho máy nổ mạnh... Cũng chừng 500 thước lại thấy thày giơ tay, anh bớt ga; thày Lành giơ lên đùm lưới óng ánh màu hồng tôm tép, niềm vui hiện nơi sắc mặt và vẫy tay xuôi ra hiệu cho ghe chạy tới... Thông minh thế mà, anh nghĩ, lại không biết chống ghe...

Còn đang theo mộng lại những ngày mới làm ghe, tiếng cụ trùm lặp lại:
- Sao, chú nghĩ gì mà im lặng vậy? Tính tới nay là hết tuần thứ sáu rồi, tháng rưỡi qua mau thật. - Trong khi tay cụ vẫn đều đều đan nan tre vót nhẵn.
- Thật ra, cuộc đời con đã mang nặng nợ ân oán thiên hạ nhiều rồi. Hơn nữa, anh chị ấy vay công bốc nợ mới mua được ghe te đi làm chưa được bao lâu. Thôi thì âu cũng là dịp tốt để con trả nợ lại những người con mang ơn trong lúc túng quẩn qua anh chị ấy...

- Chú nói sao tôi không hiểu. Chú tính thế nào, nói cho tôi biết để tôi nói cháu trả tiền công cho chú.
- Thì bây giờ hãy cứ lo trả nợ tiền ghe trước, khi nào hết nợ sẽ nói đến chuyện công xá cũng không muộn.
- Sao chú lại nói vậy! Tiền công là tiền công chú làm, còn tiền nợ là do cháu mua ghe khác biệt chứ.
- Con chỉ cần có chỗ ăn ở và đi làm trong lúc này là đủ, còn công xá để tính sau, chưa có gì vội đâu.

Sáu tháng trôi qua, tiền nợ ghe đã trả được một nửa; thế rồi chủ ghe tham gia vào một chuyến vượt biên...
- Anh làm thế mà không e sợ à!
- Đã sợ thì không làm, mà đã làm thì không sợ.
Và rồi vượt biên bể, ghe mất, người trốn chui trốn nhủi. Thày Lành lê hai bàn chân rách nát về lại xứ cũ đi cắt dây khoai lang bán cho người nuôi heo mong kiếm miếng cơm qua ngày. Năm tháng sau, từ khi trở lại làm hàng đáy đến nay vừa chẵn 3 tháng... Không hiểu anh Tam định nói chuyện gì...

o o o

Dầu đang trong những ngày nóng nực, buổi tối nơi miền quê đem lại khí hậu dễ chịu khác hẳn khi mặt trời còn vương bóng trãi ánh nắng gay gắt trên vùng đồng cát nước phèn. Phía dưới cống, mặt nước lặng lẽ êm xuôi không gợn sóng như âm thầm chất chứa những thay đổi theo dòng thời gian, cảm nhận những khuôn mặt lạ hoắc hấp tấp bước đi trong đêm tối tìm đường vượt thoát dõi theo bờ ruộng dẫn tới phía bên kia con đê nơi những chuyến ghe e sợ hối hả chờ đợi. Nhìn vũng nước gần như ngưng đọng, thày Lành nhớ lại 4 con mắt nhìn mình khác lạ sáng nay sau khi gánh tôm tép về. Chắc phải có chuyện gì quan trọng lắm; nếu không, việc gì phải ra đây nói chuyện riêng...

- Thôi mình ngồi xuống đây nói chuyện...
Anh Tam từ từ cất tiếng, dường như cố lấy giọng bình thường mở đầu một vấn đề khó nói. Anh tiếp:
- Công việc hàng đáy dạo này thế nào; chú có thấy cực nhọc lắm không?
Anh lặp lại câu hỏi lúc nãy gợi thày Lành cảm nghĩ có chuyện gì khó cho anh nói ra. Chính anh là người giới thiệu cho thày đi làm ghe te và dĩ nhiên quen biết gia đình anh từ dạo ấy. Sau này, khi ghe te bị mất, trước khi làm hàng đáy, thày Lành có dịp rảnh rỗi sửa mấy chiếc bậu cửa cho cụ trùm, rồi thay phần dưới khung cánh cửa bị mục. Thấy cũng được mắt, cụ trùm nhờ thày đóng cho chiếc chạn bọc lưới đựng đồ ăn. Bởi cụ muốn để chạn trên chiếc sập, thày Lành đóng chiếc chạn gần như vuông khiến cụ chê lên chê xuống...
- Chạn gì đóng như chiếc cũi chó. Cụ cứ ra vào lẩm bẩm. Thày Lành biết cụ không để ý là chạn sẽ được đặt trên chiếc sập, nếu đóng dài như bình thường đặt dưới đất sẽ bị cao lêu nghêu. Đến khi xong, chạn được bỏ lên sập coi cũng tạm được thì cụ lại khen đẹp. Có lẽ anh Tam cũng để ý thày Lành từ lâu, hiểu được cá tính thâm trầm của thày trái nghịch với kiểu cách bên ngoài nên còn đắn đo e vô tình làm phiền lòng, bất mãn... Thày nhẹ giọng cởi mở:
- Làm đáy trong sông nào có chi khổ cực đâu anh, lại thoải mái nữa.
- Chú H. Có than phiền gì với chú hay không mà sao có vẻ không được hài lòng...
- Anh nghĩ em lười không chịu làm để đến nỗi anh H. khó chịu...?
- Tôi chỉ thấy chú ấy lắm khi có thái độ bất mãn...
- Anh ấy muốn làm được nhiều tiền để trả nợ và cũng muốn làm chuyện vượt biên nhưng không biết móc nối ra sao và làm thế nào.
- Vậy tiền công của chú làm hàng đáy mỗi ngày được bao nhiêu?
- Từ kỳ đi làm ghe te đến giờ em có biết đồng tiền công là gì đâu!
- Chú nói sao?
- Em đi làm có phải vì tiền công đâu và anh có bao giờ nghe thấy ai nói trả tiền công cho em đâu. Anh có thể hỏi anh chị H. thì biết.
- Tôi vẫn chia tiền công cho chú mà!
- Anh có bao giờ đưa tiền cho em đâu, anh thử hỏi chị ấy coi, em chưa bao giờ nhận tiền công nơi chị ấy mà.
- Chú Lành, tôi đã hiểu lầm về chú. Bao lâu nay tôi cứ nghĩ chú lấy tiền công, và tôi vẫn trả tiền công của chú. Tôi lại thấy chú hay trò truyện với con Nga nên tôi nghĩ sai...
- Anh xem, mục đích của em không phải là kiếm sinh kế hằng ngày; em lại phải cố làm cho mọi người biết mình để không ai đặt vấn đề nghi ngờ; rồi lại bày chuyện cặp với cái Nga cho du kích, công an không để ý. Em không vượt biên được sẽ không thể nào học làm linh mục vì bố mẹ em đang ở Mỹ. Em đâu dám nói với ai...
- Bây giờ tôi mới hiểu chú muốn gì; thế mà tôi cứ ngỡ chú định lấy con Nga...
- Bỏ qua chuyện đó đi anh; đâu có bao giờ em ngờ rằng cuộc đời em phải trải qua những ngày như thế này. Thật ra, em cũng chưa rõ Chúa muốn em có kinh nghiệm này để làm gì!
- Ước gì tôi có được người em trai; tôi sẽ cố đào luyện cho em tôi bằng mọi cách... Tôi muốn nhận chú làm em, chú có đồng ý không?
- Anh hiểu em là đủ rồi. Được, em chấp thuận, nhưng anh không nên nói cho bất cứ ai biết, kể cả chị ấy...
- Tôi tin chú... Chú có thể cho tôi biết chú H. thế nào không?
- Anh ấy muốn được anh giới thiệu với người ta để lo chuyện vượt biên kiếm vốn hầu tính chuyện đưa gia đình đi... Có lần chị ấy nói với em là anh không chịu giới thiệu anh H. mà anh giới thiệu người khác. Hơn nữa, nếu anh H. không làm chuyện vượt biên thì bao giờ mới nổi lên được. Riêng anh H., nhiều lần anh ấy bối rối tự than là không biết làm sao cho khá hơn. Kỳ còn ghe, anh ấy làm ra tiền, nghe đâu mới sáu tháng đã trả nợ được một nửa. Còn bây giờ...
- Chú nhận xét chú H. có cá tính ra sao?
- Em không thích nói nhận xét về cá tính của người khác theo ý mình nhưng anh đã hỏi, em trả lời với điều kiện anh phải sống để dạ, chết đem đi. Em không muốn anh H. biết điều em nhận xét. Anh đồng ý không?
- Tôi đồng ý, chú nói đi.
- Anh H. theo em chỉ thuộc típ người ăn no vác nặng, không phải là người mưu mô tính toán. Một hôm, em và anh ấy đang khiêng đồ đi làm ra ghe, em hỏi anh ấy rằng không e sợ tụi công an du kích sao. Anh ấy trả lời đã sợ thì không làm; mà đã làm thì không sợ. Anh coi, vượt biên nếu hụt mất hết nhà cửa, ruộng vườn, ghe cộ của cả trăm người, đến mảnh bát mẻ cũng không còn chứ đừng nói đến nơi ăn chốn ở mà lại không e sợ công an thì đâu có phải là người biết tính toán. Chỉ biết đường tiến mà không tính lối thoái là thái độ của người làm công, phu khuân vác chứ sao có thể tính chuyện lớn được. Hơn nữa, để ý nhìn coi, anh H. có cặp mắt lé kim. Cổ nhân có câu: “Lưỡng mục bất đồng, tâm can bất chính.” Em chỉ dám nói, lưỡng mục bất đồng tâm can bất nhất thôi... Hèn chi sáng nay em thấy bà cụ và chị Tam nhìn em khác lạ khi nói em gặp anh tối nay. Có phải mọi người nghĩ em không chịu làm để hết việc cho anh H. nên anh ấy bực bội phải không?
- Tôi đã nghĩ lầm và mọi người cũng lầm theo. Tôi để ý chú từ lúc mới gặp nhưng vẫn không ngờ... Đâu ai có thể nghĩ là chú đi làm không lấy công. Đã không lấy công đâu có thể nói là lười, là bê trễ; hơn nữa cái mục đích của chú như thế làm sao chú bê trễ được... Tôi đề nghị chú tiếp tục làm hàng đáy và nếu có chuyến tôi sẽ gửi chú đi, còn chiếc ghe theo như chú tính bây giờ hơi trễ. Nếu mà có nó cách đây hai năm trước thì rất hợp thời. Thôi mình về nhà uống rượu, còn chuyện chiếc ghe của chú cứ để tôi lo... Tôi nói thực với chú, hãy bình tĩnh, chẳng còn mấy ngày nữa... nhưng nhớ là chú cứ im lặng như từ xưa tới nay...
- Anh đã không ngờ thì đâu cần phải dặn kỹ như thế...
Thày Lành chợt nhớ lại mình nghe loáng thoáng đâu đây sắp có chuyến vượt biên, không ngờ là chuyện sắp tới.

o o o

Năm người ngồi quanh mâm rượu đặt trên chiếc sập làm bằng gỗ ván đóng hòm. Ba đĩa đồ ăn trong mâm gồm tôm, cá, và cua gạch vừa bắt về từ hàng đáy sáng nay. Người ta đang bàn chuyện làm thế nào để giải quyết vụ con bé Đanh cùng với hai đứa con gái khác gia nhập cách mạng rình mò ghe vượt biên để đốt lửa báo cho công an du kích bắt...
- Tôi tính làm một chuyến vượt biên giả để nhử chúng nó tới rình mò rồi đập chết quăng xác xuống sông. Còn thằng Tranh hay chạy Honda báo huyện ban đêm thì cho một trái mìn playmore nổ tan xác ở ngang cánh đồng lúa gần Kim Hải.

Thày Lành vừa từ hàng đáy về, nhấp vài hớp rượu đế thưởng thức con cua gạch và mấy con bạch tuộc đoạn ăn lẹ hai chén cơm chan canh tép cho dễ nuốt rồi ngả người nằm lên chiếc chiếu gấp gọn nơi đầu phản, đưa hai tay kê đầu thay gối nghe 4 người khác bàn luận tới lui... Chợt thấy anh Tam, người chủ chốt đưa lên ý định cuối cùng đúc kết ý kiến của ba người khác... Anh Tam thuộc loại người rất dứt khoát và dám thực hiện mọi chuyện táo bạo này... Thày vẫn giữ thế nằm... cất tiếng xen vào cuộc bàn thảo:
- Em có ý kiến...
- Sao từ nãy chú không nói câu nào, mãi giờ cóc mới thèm mở miệng...
- Anh nghĩ là cái Đanh và hai đứa con gái kia tội chúng nó có đáng chết không? Thằng Tranh báo huyện cũng thế. Nếu tội chúng đáng chết, không có gì đáng nói; còn nếu không, đụng đến mạng người, em nghĩ không nên. Có thể nên thuê thằng nhỏ nào đó cặp với cái Đanh để dụ mấy đứa con gái đi nơi khác vào đêm đánh vượt biên không?
- Chú đề nghị cũng có lý... nhưng... coi bộ khó ổn...
- Anh nói khó ổn như thế nào? Hoặc là khó kiếm người tin cẩn hay là sự phiền hà của việc mình trả tiền cho người khác làm sự tội.
- A ha! Cóc mở miệng có khác; cả hai vấn đề chú vừa nói đều khó ổn... Mặc dầu rất hợp tình hợp lý, lại khỏi phải đụng đến mạng người nhưng khi người ta biết mình có chuyến sức mấy họ chịu cặp con nhỏ đi chơi; họ còn phải lo căn me chứ. Chỉ có chú làm vật hy sinh mới an toàn được. Đứa khác biết, cả làng biết thì thà rằng bảo tôi nói toáng lên và đừng làm nữa còn hơn. Chú nghĩ sao? Tôi tính như vầy, mấy ngày này, chú nói con Nga giới thiệu chú với con Đanh, hẹn hò nó vài lần nhưng chỉ được hẹn ban ngày, không được hẹn ban đêm. Tối hôm đó, chú dẫn nó đi Vũng Tàu thuê khách sạn rồi đưa nó đi ăn, ép uống cho say. Đến đúng giờ hẹn, tôi cho người chạy xe Honda đón chú về lên ghe. Chú nghe được không?
- Không hiểu cái Nga có chịu giới thiệu không hay là lại ghen rối lên thì làm sao mà hẹn với hò được.

Cái Nga ở trong ca đoàn, biết nghề y tá, lại làm thư ký ấp nên thày Lành thường phải nhờ gia hạn giấy phép. Chẳng hiểu sao, nàng có cảm tình đặc biệt với thày. Có một lần thày Lành bị cảm không đi làm được phải nhờ người mua thuốc của nàng uống. Nghe tin thày đau, cái Nga bỏ cả việc lo nấu cháo; chuyện này bỗng nhiên biến thành giai thoại tình cảm giữa hai người. Thày Lành biết nàng có cảm tình đặc biệt với mình nhưng không muốn để nàng thất vọng nên chẳng dám mở miệng nói chi. Chỉ âm thầm mang nỗi thương hại mỗi lần tập hát gặp phải cặp mắt nàng dài ra như mơ mộng... Tình cảm nàng đã rõ ràng như thế mặc dầu chưa nói ra mà bây giờ nhờ nàng giới thiệu mình với người con gái khác, sao nỡ đang tâm! Và nàng sẽ nghĩ gì...
- Chú yên trí, tôi sẽ sắp xếp vụ con Nga, bổn phận chú lo cặp con Đanh là đủ... Đừng thắc mắc thêm. Nhớ là cấm hẹn ban đêm...
- Thật là oái oăm, giống truyện Trạng Quỳnh cho ỉa cấm đái...
- Thôi mà... kèo nài cũng chẳng làm ăn nên cơm cháo gì... Chú dám không; tôi đánh cá với chú đó...
- Cần gì phải đánh cá, anh thuê thử coi... Đâu ai đánh thuế người nói khoác...

o o o

Cha Lành thinh lặng đứng nhìn đôi vợ chồng chọn chỉ, chọn khâu làm giã trong khi tâm trí trở về với cảnh gian truân ngày trước. Có cách nào để giúp họ được bây giờ... Mình đã lao đao nơi ngày tháng cũ với những khó khăn nên có thể thông cảm được sự phiền não chạy ăn, trốn nợ của kiếp nghèo khổ... Ai là người có đủ năng lực làm phép lạ gỡ rối cho cặp vợ chồng này. Năm tháng chồng chất, khó khăn cuộc đời đè nặng đôi vai khiến thân hình tàn tạ vì không có cơ hội để nghĩ tới vóc dáng chính mình. Chúa ơi! Con dân Chúa lầm than khổ cực thế đó. Muốn cho có hơn, sống dễ thở hơn, lại bị lừa nhiều hơn để rồi suốt đời làm thân trâu ngựa. Cuộc sống đã thiếu thốn lại càng thiếu thốn thêm, chai lỳ và phải giả câm giả điếc trước những con nợ róc réo. Trên cao Ngài thấu cho chăng! Con biết kêu ai, nài nỉ ai bây giờ, nên cũng chỉ còn cách giả điếc, giả câm, ậm ừ cho qua. Thế rồi còn bao nhiêu thứ rắc rối nơi cuộc sống lầm than nảy sinh ra... Con cái chưa kịp lớn đã phải lo đi ghe giúp bố mẹ. Ghe nhỏ kiếm người đi phần nào ai muốn bước lên bởi phần làm được ít. Rõ đã khốn lại thêm khổ, mất tất cả; học hành đã không có mà làm lụng lam lũ cũng chẳng tìm đâu thấy tiền...

***

“Mình không thể giúp người một cách thiếu ý thức ngoài khả năng chuyên môn...” Những lời này luôn luôn được gợi lại nơi tâm trí cha Lành để thúc đẩy ngài đặt vấn đề tìm cách kiếm người giúp việc dân Chúa. Khổ nỗi, chủng viện có bao giờ dạy chủng sinh cách kiếm tiền mà vấn đề đè nặng nơi các giáo xứ vẫn luôn luôn là ngân sách. Chủng viện nào có bao giờ dạy cách chủng sinh nghề lãnh đạo, cách nhận xét người, kiếm người và dùng người để làm việc. Lại nữa, lỡ chọn lầm người sao có thể đuổi họ khỏi chức vụ thay vì cứ chấp nhận để họ bố lếu bố láo làm tào lao thiên tướng hoặc ra vẻ ta đây có danh vọng suốt khóa đem muôn sự khó chịu tới không những dân Chúa mà còn làm phiền hà tới cả mình... Và rồi dân Chúa thì đa chủng, họp lại từ khắp nơi khắp chốn sao cho có thể có được dù chỉ là ý niệm phù hợp với mọi tập quán, tâm não hay cách cư xử của cả lớp người nhào nháo họp lại như thế...

Những hình ảnh sự việc cũ tuần tự diễn qua tâm trí từng chi tiết nhỏ mọn, những khác biệt không bao giờ có thể hòa hợp tiên báo cho những khác thường nặng nề hơn có thể đến trong tương lai... Kinh nghiệm quá khứ gợi lại, cứ những lúc ngài thấy mình bất lực nhất và không còn cách nào xoay xở để đi đến tâm trạng chấp nhận thì an bình trở lại, niềm an bình của kẻ chẳng có chi nên không sợ bị mất khi đã chịu thua thiệt cả sinh mạng, và từ đó ngài tự cảm thấy cuộc đời mình gắn chặt với dòng đời dân Chúa. Nếu Chúa muốn thì Ngài sẽ cách này hay cách kia thúc đẩy dân Ngài làm. Linh mục chỉ như người chiêm ngưỡng, ráp nối những thành phần đơn lẻ của sự kiện lại thành một mối. Linh mục là người giương to mắt ra mà nhìn công việc Chúa đang thực hiện nơi dân Ngài mặc dầu nhiều khi và đa số trường hợp linh mục trở thành người chịu trách nhiệm, chịu những gánh mình không hề nhúng tay đặt nền tảng...

Bài giảng ngài đã diễn thuyết trong lễ tạ ơn của một linh mục bạn, cha Nguyễn Tiến Đắc, khi ngài mới chịu chức vẫn luôn hằn ghi nơi lòng. Đó cũng là kết quả phần nào của những suy tư nguyện cầu về mối liên hệ giữa linh mục và giáo dân hướng dẫn bước đường ngài đang theo...

Quý cha, quý tu sĩ, quý ông bà anh chị em trong Đức Kitô,
Tục ngữ Việt Nam có câu: “Đẹp tốt phô ra, xấu xa đậy điệm.” Mọi người chúng ta thực hành đúng mức ý nghĩa câu tục ngữ này. Có lẽ không ai muốn nói đến bất cứ điều gì không nên không phải của mình. Chẳng những thế, chúng ta lại càng không muốn nghe bất cứ ai nói tới những sự yếu hèn của mình nữa. Tuy nhiên, bài đọc hôm nay, trong thư thứ hai gửi tín hữu Côrintô, thánh Phaolô lại nhấn mạnh rằng: “Vậy tôi rất vui sướng khoe mình về những sự yếu hèn của tôi,” và đồng thời ngài thêm, “vì khi tôi yếu đuối, chính là lúc tôi mạnh mẽ” (2 Côrintô 12: 5). Thử dành vài giây để suy gẫm những lời này, mọi người chúng ta đều nhận ra câu nói, “vì khi tôi yếu đuối, chính là lúc tôi mạnh mẽ” mang một ý nghĩa, và ý nghĩa đó là: vì khi tôi nhận thức được mình yếu đuối, lúc đó tôi nhận thức được sức mạnh của Chúa trong tôi, và đó cũng chính là lúc tôi thực sự mạnh mẽ.
Thưa quí cha, quí ông bà anh chị em, nhận thức được mình yếu đuối để rồi nhận ra sức mạnh của Chúa nơi mình là một hồng ân mà Chúa ban cho mỗi người chúng ta. Vấn đề còn lại là chúng ta có dám khiêm nhượng, chân thành nhìn ngay thẳng, không thiên vị về con người và cuộc đời của mình hay không! Với sự nhận thức lời của Thánh Phaolô nhân dịp thánh lễ tạ ơn của cha Phêrô Nguyễn Tiến Đắc, tôi muốn chia sẻ cùng quí vị tâm tình của tôi về sự liên hệ giữa linh mục và giáo dân.

Mọi người đều biết, linh mục được gọi và chọn nơi hàng giáo dân. Điều này nói lên, trước tiên, linh mục là một con người như mọi người. Chúng ta đều kinh nghiệm rằng, đã là người, chúng ta được Chúa ban cho những hồng ân, những sự tốt lành, thánh thiện. Ngay từ khi chịu phép rửa tội, chúng ta được thông phần tư tế, tiên tri, và vương quyền của Chúa Kitô bởi Thánh Thần Thiên Chúa, chúng ta đã được gọi vào hàng linh mục. Cho nên, linh mục là những người dùng cuộc đời mình để trả lời ơn gọi khi chịu phép rửa tội. Lẽ dĩ nhiên, muốn được chọn phải dùng cuộc đời mình trả lời ơn gọi dâng mình cho Chúa trước, bởi không theo, làm sao được chọn.

Đã là người, không ai trong chúng ta tránh khỏi những yếu hèn trong cuộc sống. Hơn nữa, lầm lỗi là chuyện bình thường của con người. Ai không chấp nhận mình lầm lỗi, người đó không chấp nhận Thiên Chúa là đấng thiện toàn. Ai không chấp nhận mình lầm lỗi, người đó không chấp nhận người khác lầm lỗi. Nói cách khác, người nào càng nhận ra và chấp nhận lỗi lầm của mình bao nhiêu, người đó càng thánh thiện bấy nhiêu. Vì thực ra, người nào càng tốt lành, thánh thiện bao nhiêu, càng nhận ra sự tốt lành của người khác bấy nhiêu.

Bởi linh mục được chọn từ con người, linh mục mang tất cả những tính chất của con người. Linh mục cũng phải có những sự yếu hèn của con người. Không có những yếu hèn của một con người, không phải là linh mục. Tuy nhiên, qua kinh nghiệm trong sự liên hệ giữa giáo dân và linh mục, chúng ta thường không chấp nhận linh mục là một con người. Thánh Phaolô đã rất vui sướng khoe về những sự yếu hèn của ngài, chúng ta kính ngài là thánh trong khi linh mục là một con người, mà chúng ta không chấp nhận những yếu hèn của con người nơi linh mục; có lẽ chúng ta đang muốn cho linh mục trở thành giả hình. Bởi vì chỉ có Chúa mới là đấng thiện toàn, đã là người mà không ai nhận thấy người đó có lầm lỗi, người đó chỉ là người giả hình.

Đọc trong hạnh các thánh, chúng ta chỉ thấy kể lại những chuyện một linh mục thánh thiện giữa đám chiên hiền lành, chứ chưa bao giờ có một linh mục hiền lành giữa đám chiên dữ. Qua những suy luận như thế, thưa quí ông bà anh chị em, chúng ta là những người đang tiếp tay đào tạo linh mục trong cuộc sống của chúng ta. Chúng ta đang chia sẻ với linh mục đời sống tông đồ của ngài. Chúng ta vui, linh mục vui; chúng ta buồn, linh mục không sung sướng gì. Cuộc sống, tâm tình của chúng ta thế nào, chúng ta đang góp phần cho linh mục của chúng ta thế ấy. Xét như vậy, chúng ta cũng đang cùng với linh mục thi hành chức vụ linh mục trong cuộc sống của chúng ta.

Linh mục cần được chúng ta chân thành thông cảm, am hiểu, và chia sẻ những gánh nặng của chủ chăn chứ đừng lồng ngài vô khung kính, lau chùi láng bóng bên ngoài, và để ngài bị mục nát phía trong. Tóm lại, chúng ta có thể nói, linh mục là bộ mặt và là thực trạng biểu hiệu cho tính chất cộng đồng ngài đang coi sóc.

Với tâm tình liên kết cùng linh mục trong việc phụng sự Chúa và dân Ngài, chúng ta dùng một phút thinh lặng - cảm tạ Chúa vì những hồng ân Ngài đã ban cho chúng ta và dùng tâm tình này hợp với thánh lễ - cầu nguyện cho ơn kêu gọi dâng mình cho Chúa. Xin Chúa chúc lành nơi quí ông bà anh chị em.
 

(còn tiếp)

Lm Lã Mộng Thường